Gisteren heeft PS-voorzitter Paul Magnette enkele uitspraken over e-commerce gedaan die blijven nazinderen. Wat hij wil? Komaf maken met online-handel in ons land en terugkeren naar “echt fysieke winkels”. Los van de oneliners getuigt zijn boodschap wel van gezond verstand: hij bekritiseert de wedloop naar consumptie en flexibiliteit en wijst daarbij vooral naar het debat over de uitbreiding van nachtwerk. Hiermee staat hij haaks tegenover partijen als Open VLD en MR, trouwe pleitbezorgers van flexibiliteit en goedkoop nachtwerk voor iedereen.
De timing van zijn uitspraken is niet toevallig, net nu de regering aan de bak moet over de hervorming van de arbeidsmarkt en over de regels omtrent nachtwerk in de e-commerce.
Even opfrissen: in het kader van het begrotingsakkoord van oktober vorig jaar hadden de sociale gesprekspartners tot maart 2022 de tijd gekregen om hun advies uit te brengen en afspraken te maken over de mogelijkheid om nachtwerk in de e-commerce in te voeren, via collectieve of individuele weg. Na die datum en afhankelijk van het resultaat van de besprekingen zal de regering hierover een standpunt innemen. Dit is dus een strategisch gekozen moment.
De uitspraken van Magnette hebben heel wat reacties uitgelokt en hierdoor komt e-commerce in België opnieuw centraal in het debat te staan. Maar we mogen ons niet van vijand vergissen.
E-commerce: één van de gezichten van de handel in België
Het is een feit dat e-commerce nu al vele jaren ingeburgerd is in de Belgische handelssector. Deze bedrijfstak leeft meer dan ooit, zorgt ook voor veel jobs en we kunnen er dus niet naast kijken. Denken we maar aan de boom van de online-verkoop tijdens de coronacrisis. Door de komst van nieuwe technologieën en ons veranderend consumptiegedrag is de handelssector sterk geëvolueerd.
E-commerce is een realiteit waar vandaag én morgen rekening mee moet worden gehouden. E-commerce gaat echter niet alleen over webgiganten zoals Amazon of bol.com... E-commerce, dat zijn ook kleinere winkelketens die hun online-verkoop uitbouwen of kleine handelaars die nu pakjes bij hun klanten kunnen laten leveren. E-commerce is een verhaal op verschillende niveaus: alle spelers over één kam scheren en overal dezelfde regels willen toepassen, mist nuance.
Nachtwerk is al mogelijk via omkadering
Nachtwerk in de e-commerce kán al aangezien hierover al sinds 2015 een akkoord in de sector bestaat. Dit voorziet dat de werkgevers die dat wensen nachtwerk kunnen invoeren op voorwaarde dat de vakorganisaties hiermee op bedrijfsvlak akkoord gaan, en zelfs de instemming van één enkele vakbond volstaat al sinds 2017 (doorgedrukt door Kris Peeters). In sommige bedrijven zijn er dan ook overeenkomsten gesloten over nachtwerk, maar die zijn niet altijd uitgevoerd omdat men de noodzaak ervan niet aanvoelde...
Nochtans zou volgens werkgeversfederatie Comeos het nachtwerk absoluut uitgebreid moeten kunnen worden. Comeos is al jaren intensief aan het lobbyen om de regels hieromtrent nog méér te versoepelen en wijst daarbij nachtwerk, of beter gezegd de kost daarvan, aan als dé oorzaak van alle problemen om de handel in België verder te ontwikkelen. Wat Comeos eigenlijk echt wil, is het sociaal overleg omzeilen om almaar flexibelere werknemers te kunnen inzetten en de kosten zoveel mogelijk te dereguleren.
De ontwikkeling van e-commerce hangt niet nauw samen met nachtwerk, zoals ze ons zouden willen doen geloven.
Besef van overconsumptie en overmatige flexibiliteit
Het verheugt ons dat sommige politici, zoals Paul Magnette, opkomen tegen de ongebreidelde consumptiewedloop en vraagtekens plaatsen bij de noodzaak om de klok rond te kunnen shoppen of zich zorgen maken over de gevolgen van nachtwerk voor de gezondheid. Uit studies blijkt zelfs dat maar weinig klanten van e-commerce “levering binnen de 24 uur” als topprioriteit van hun online-aankopen beschouwen. We mogen de behoeften van klanten niet verwarren met hun grillen. De werknemers in de handel zijn er niet om de wensen en grillen van de klanten in te willigen, maar wel om aan hun behoeften te voldoen. “De klok rond” is geen noodzaak... wel een gril van het moment.
We stellen vast dat de politiek begaan is met het lot van de handelssector en zijn werknemers in België. Maar het echte debat moet gevoerd worden tussen de sociale gesprekspartners. De vakbonden vragen Comeos al jaren om te praten over de ontwikkelingen in de sector: het scheppen van nieuwe jobs, de veranderende arbeidsvoorwaarden, de omvorming van de jobs en de begeleiding van de werknemers, hun opleiding, enz. De wereld evolueert en wij moeten mee op de trein springen. We weten dat bepaalde jobs zullen verschuiven en dat er organisatorische uitdagingen zullen zijn. Het is nu dat we hierover moeten kunnen praten! Doordachte transformatieplannen opzetten en over de échte uitdagingen voor de toekomst van de sector praten.
Het debat onder de aandacht brengen is één ding. Beslissingen nemen in de plaats van de betrokkenen is een andere zaak. Het is nu aan de gesprekspartners van de sector om de lijnen voor de toekomst uit te zetten. Alleen collectieve oplossingen waarover tussen de sociale partners is onderhandeld, zullen de uitdaging van de transformatie van de handel kunnen aangaan. Er is niet één model van e-commerce. Er vinden heel wat experimenten plaats die op maat moeten worden aangepast.
Laat ons ervoor zorgen dat e-commerce geen enorme fabriek van uitgebuite werknemers meer is, maar een middel om een sector met honderdduizenden arbeidsplaatsen (logistiek en handel) kwalitatief om te vormen.